Truyện cổ Việt Nam là một kho tàng phong phú chứa đựng những bài học nhân sinh cần thiết và bổ ích cho cuộc sống của con người. Dường như tổ tiên chúng ta luôn luôn có chủ ý gửi gắm vào trong mỗi câu chuyện một bài học nào đó về đạo đức hay về cách sống. Tấm Cám là một truyện cổ thần kì đặc sắc, nói về cuộc đấu tranh không khoan nhượng giữa cái thiện và cái ác.
Cuộc sống xung quanh ta là một thế giới đa dạng và phức tạp! Ở đó, cái thiện và cái ác, cái cao cả và thấp hèn cùng tồn tại, nhiều khi cái ác lấn lướt cái thiện. Nhưng tại sao con người vẫn sống, vẫn hi vọng và chan chứa niềm tin ở tương lai? Câu trả lời nằm ở một chân lí bất diệt, một bài học đạo đức không đơn thuần là lí thuyết sách vở. Đó là sự chiến thắng tất yếu của cái thiện.
Cái thiện là những phẩm chất, hành vị tốt, ý định tốt, phù hợp với chuẩn mực đạo đức của con người và vì con người. Còn cái ác là cái xấu, cái tàn bạo của những kẻ thích gây đau khổ, tai hoa, thích cướp đoạt thành quả lao động của người khác để hưởng sung sướng cho riêng mình. Hai phạm trù đạo đức này tuy đối lập nhưng tồn tại song song trong đời sống xã hội. Bao giờ cũng vậy, trong cuộc đấu tranh muôn đời giữa cái thiện và cái ác, con người luôn mơ ước, tin tưởng vào cái thiện và cái đẹp nhất định sẽ chiến thắng.
Những biểu hiện của cái thiện và cái ác trong cuộc sống rất dễ nhận thấy. Ví dụ như một học sinh muốn đạt được kết quả học tập tốt thì phải chăm học; một gia đình muốn có cuộc sống khá giả thì phải chăm làm… Đó là người thiện, việc thiện. Bọn người có trái tim vô cảm trước nỗi đau của đồng bào bị thiên tai bão lụt; bọn người có chức có quyền tham ô lãng phí tài sản của nhân dân, đất nước; bọn giết người cướp của; bọn lười biếng không chịu lao động mà muốn hưởng sung sướng, đó là kẻ ác, việc ác.
Nếu chúng ta rộng lòng giúp đỡ những kẻ lười biếng không chịu lao động hoặc bao che cho những học sinh lười học thì vô tình đã tiếp tay cho cái xấu, cái ác. Chính vì vậy, cuộc đấu tranh giữa cái thiện với cái ác, cái tốt với cái xấu là cuộc đấu tranh vô cùng gay go diễn ra hằng ngày, hằng giờ.
Tuy nhiên, không có chiến thắng nào là dễ dàng và đơn giản. Chiến thắng của cái thiện cũng vậy. Trong thực tế, có khi cái thiện là những lực lượng nhỏ bé những người dân hiền lành nhân hậu, thấp cổ bé họng như con sâu, cái kiến giữa cuộc đời. Trong khi đó cái ác thường có thế lực mạnh mẽ, xảo quyệt và đầy mưu mô hiểm độc. Trong những thời điểm và hoàn cảnh nhất định, cái thiện tạm thời bị cái ác lấn lướt và tưởng chừng thất bại, nhưng với tinh thần đấu tranh mạnh mẽ, cuối cùng cái thiện cũng chiến thắng. Đây chính là ước mơ, khát vọng công lí của người lao động từ xưa tới nay.
Bài học về sự chiến thắng của cái thiện được đúc rút và kiểm nghiệm trong thực tiễn đời sống của nhân dân. Nó hòa quyện với những ước mơ, khát vọng của người dân lao động để rồi thăng hoa trong những câu chuyện cổ, mà có lẽ Tấm Cám là một minh chứng đầy thuyết phục cho ước nguyện trên của người xưa.
Truyện Tấm Cám gồm nhiều nhân vật, chia làm hai hạng người: tốt và xấu, hay thiện và ác. Tấm tiêu biểu cho người tốt, người thiện. Cám và mụ dì ghẻ đại diện cho kẻ xấu, kẻ ác. Người tốt thì siêng năng, hiền lành, thật bụng tin người, luôn mong được sống hạnh phúc. Kẻ xấu thì lười biếng, dối trá, tham lam, ganh ghét, tàn ác, hại người, chỉ cốt cho riêng mình được sung sướng. Kẻ xấu tìm mọi cách để làm hại người tốt. Người tốt chẳng cam chịu một bề mà cố sức vươn lên, chống lại và cuối cùng chiến thắng. Như vậy là ước mơ công bằng, ước mơ hạnh phúc của nhân dân đã được thực hiện.
Xét ở tầng ý nghĩa sâu hơn thì mẹ con Cám đại diện cho tầng lớp áp bức bóc lột trong xã hội, còn Tấm là người bị áp bức. Mâu thuẫn giữa Tấm và mẹ con Cám thực chất là mâu thuẫn giữa người lao động và kẻ bóc lột, giữa thật thà và gian trá, giữa thiện và ác. Người bị áp bức phải chịu muôn vàn khốn khổ, nhưng nếu kiên trì đấu tranh thì sẽ chiến thắng và được sống hạnh phúc. Còn kẻ áp bức bóc lột nhất định phải bị trừng phạt đích đáng. Quy luật của công lí nhân dân thời xưa là vậy.
Phần một của truyện kể về thân phận bất hạnh và con đường đến với hạnh phúc của Tấm, cô gái mồ côi mẹ từ khi còn bé. Cha lấy vợ kế sinh được một đứa em gái đặt tên là Cám. Sau đó mấy năm thì cha cũng mất, Tấm ở với dì ghẻ và bị dì ghẻ đày đọa. May được Bụt giúp nên Tấm đỡ khổ.
Quan hệ dì ghẻ con chồng chia người trong nhà thành hai hạng. Mẹ con Cám là hạng người áp bức, Tấm là hạng người bị áp bức. Chuyện trong gia đình nhưng chính là chuyện phổ biến trong xã hội đầy bất công thuở ấy.
Tấm phải ở chung với hai mẹ con mụ dì ghẻ độc ác luôn nhăm nhe làm hại mình. Vũ khí và sức mạnh của cô lúc này chỉ là sự hiền lành, vị tha, cả tin và những giọt nước mắt đớn đau, hờn tủi. Mâu thuẫn giữa Tấm và mẹ con Cám cũng chính là cuộc đối đầu dai dẳng giữa cái thiện với cái ác. Vì đố kị, ghen ghét nên mẹ con Cám đã đày đọa Tấm bằng rất nhiều thủ đoạn tàn ác.
Đầu tiên là việc dì ghẻ bảo Tấm và Cám đi bắt tép và hứa ai bắt được nhiều, dì sẽ thưởng cho cái yếm đỏ. Tấm bắt được nhiều, Cám bắt được ít. Mâu thuẫn xuất hiện bắt đầu từ người siêng năng và đứa lười biếng. Nhưng không chỉ có vậy. Thói thường, đứa lười nhác thường xấu bụng, dối trá, ranh ma. Cho nên Cám mới giả vờ thương chị, bảo chị xuống sông gội đầu cho sạch tóc. Kì thực, Cám lừa Tấm để trút hết giỏ tép của Tấm vào giỏ mình, rồi mang về trước. Tuy truyện không kể nhưng chắc chắn Cám được mẹ khen và cái yếm đỏ nếu có thật sẽ thuộc về phần nó. Tất nhiên là Tấm sẽ bị mụ dì ghẻ mắng mỏ, đánh đập. Đứa lười nhác cướp công của người chăm làm. Kẻ vất vả chẳng được hưởng gì, kẻ không làm lại được hưởng tất cả. Số phận người lao động trong xã hội bóc lột thường là như vậy.
Còn cái yếm đỏ, tại sao mụ dì ghẻ lại hứa cho Tấm và Cám phần thưởng đó? Bỗng dưng mụ tốt bụng chăng? Chẳng phải vậy mà mụ biết rằng con gái mới lớn thường coi cái yếm, nhất là yếm đỏ như một thứ trang sức kín đáo làm tôn thêm vẻ đẹp của người thiếu nữ. Tâm lí ấy cũng có ở Tấm, cho nên mụ dì ghẻ dùng chiếc yếm đỏ như một miếng mồi nhử để khai thác sức lao động của Tấm. Quả nhiên, tép bắt được nhiều và mụ được hưởng tất cả mà chẳng phải mất cho Tấm chút gì. Như thế là mụ đã mắc tội lừa phỉnh đối với người lao động.
Trong gia đình, Tấm có ai là bạn đâu? Cám là em cùng cha khác mẹ nhưng nó chỉ chực hại chị. Cái câu: Chị Tấm ơi, chị Tấm! Đầu chị lấm, chị hụp cho sâu, kẻo về dì mắng thoạt nghe có vẻ yêu thương nhưng hóa ra là lời cạm bẫy. Tấm bị Cám lừa lấy hết tép, may mà còn sót con bống nhỏ. Bụt bảo Tấm nuôi bống là giúp cho Tấm có một người bạn. Bống là bạn riêng của Tấm. Bống lặn dưới giếng để không ai thấy và chỉ hiện lên với Tấm mà thôi. Ngày ngày, Tấm giấu cơm trong thùng gánh nước để nuôi bống. Câu hát Tấm dành riêng cho bống thân thương, ngọt ngào biết mấy: Bống bống, bang bang, lên ăn cơm vàng cơm bạc nhà ta, chớ ăn cơm hẩm cháo hoa nhà người. Cơm nhà ta lấy gì mà thành cơm vàng cơm bạc, mà khác với cơm hẩm cháo hoa nhà người nêu không có thêm tình thương yêu? Nghe lời hát ấy, bống nổi lên ngay, đón lấy tình thương của Tấm và Tấm gửi tình thương vào bống. Cô gái côi cút lủi thủi một mình nay đã có một người bạn nhỏ để chia sẻ nỗi niềm cho đỡ tủi thân.
Cám và mụ dì ghẻ không để Tấm yên. Tội ác thường không biết dừng. Thế là mẹ con Cám lập mưu hại bống. Dì ghẻ ra lệnh cho Tấm nhưng nghe vẫn như lời khuyên nhủ ngọt ngào: Con ơi con! Mai con đi chăn trâu, phải chăn đồng xa, chớ chăn đồng nhà, làng bắt mất trâu. Lừa Tấm đi xa để ở nhà mẹ con Cám dễ dàng thi hành kế ác. Chúng bắt bống ăn thịt. Con bống bé xíu, mẹ con chúng ăn chưa đủ bữa cơm, nhưng đối với Tấm, bống là niềm an ủi, là người bạn thân thiết. Mẹ con Cám giết bống khác gì giết nửa người Tấm. Chúng không chỉ bóc lột sức lao động mà còn muốn hại Tấm cả về mặt tinh thần. Tội ác của chúng ngày càng lớn. Cục máu đỏ tươi nổi trên mặt nước chính là lời nguyền rủa đối với tội ác ấy.
Mọi đau khổ của Tấm đều bắt nguồn từ mẹ con Cám. Mâu thuẫn giữa Tấm với dì ghẻ thực chất là mâu thuẫn thiện – ác. Cái ác hiện hình qua các hành động tàn nhẫn của hai mẹ con Cám: lừa gạt lấy mất giỏ tép để tước đoạt ước mơ của Tấm là có được cái yếm đào; lén lút giết chết cá bống, người bạn bé nhỏ của Tấm. Tấm cô đơn nên chỉ biết khóc mỗi khi bị ức hiếp. Tiếng khóc tội nghiệp đó gây xúc động mọi trái tim nhân hậu.
Trong xã hội người bóc lột người thì những đau khổ của kẻ mồ côi là có thực và phổ biến, còn hạnh phúc mà họ được hưởng thường rất hiếm hoi, phần lớn chỉ là mơ ước. Nhưng phản ánh mơ ước về hạnh phúc cũng là cách thể hiện tinh thần lạc quan, yêu đời, hi vọng ở tương lai và tin vào lẽ công bằng của nhân dân lao động.
Chính vì thế, cái thiện càng bị o ép, áp bức, cái ác càng lộng hành, tác oai tác quái thì càng thể hiện mâu thuẫn gay gắt không thể dung hoà giữa hai phía, tạo không khí căng thẳng buộc phải thay đổi thời thế.
Con đường đến với hạnh phúc của nhân vật thiện là xu hướng giải quyết mâu thuẫn đặc biệt trong truyện cổ tích. Để giải quyết mâu thuẫn đó, con đường đến với hạnh phúc của Tấm không thể thiếu sự tham gia của những yếu tố kì ảo hay lực lượng thần kì, sản phẩm do trí tưởng tượng của con người sáng tạo nên mà cụ thể trong truyện này là Bụt.
Mở đầu phần hai là cảnh nhà vua mở hội. Hội là dịp vui của dân chúng. Đến hội, người ta sống với cuộc sống khác ngày thường. Các thứ ràng buộc, nề nếp khắt khe như được giãn ra, cuộc sống thoải mái hơn, hồn nhiên, ý vị hơn. Có thành ngữ vui như hội là vậy. Trong một năm, dễ mấy lần có hội cho nên đi hội là niềm vui lớn, là ước mong tha thiết của mọi người.
Biết vậy nên mụ dì ghẻ tìm cách ngăn cản không cho Tấm đi. Mụ trộn thóc vào gạo, bắt Tấm lựa xong mới được đi là cố tình chèn ép, đày đọa Tấm không muốn cho cô có một chút niềm vui nào. Không còn lừa phỉnh như lần đầu, cũng chẳng cần lén lút như lần thứ hai, sự độc ác giờ đây đã trở nên trắng trợn.
Nhưng Tấm không hề đơn độc, cô luôn được giúp đỡ trong cơn hoạn nạn. Lúc bị Cám lừa lấy hết tép, Tấm chỉ còn con bống là bạn tâm tình, là nguồn an ủi. Bống bị hai mẹ con mụ dì ghẻ ăn thịt, may nhờ lòng tốt của con gà nên Tấm tìm được nắm xương bống đem chôn vào bốn chân giường, không hiểu để làm gì nhưng còn niềm hi vọng. Lần này thì sự bất ngờ to lớn đã đến với Tấm: đàn chim sẻ nhặt thóc giùm là bất ngờ; quần áo đẹp, hài thêu, ngựa cưỡi càng bất ngờ; được vua rước kiệu về cung là tột đỉnh bất ngờ. Thật ra, người xưa khi đặt chuyện đã có chủ ý hẳn hoi. Tấm bị khốn khó trong thân phận con mồ côi, trong thân phận bị áp bức, bóc lột; nhưng trước sau Tấm vẫn là người lao động giỏi giang, chịu thương chịu khó, hiền lành, tốt bụng, cho nên nhân dân muốn Tấm được hưởng hạnh phúc cao nhất. Sự đền bù đối với Tấm lần này cũng cao hơn hẳn. Bụt đã giúp Tấm. Tấm không những được đi trẩy hội với quần áo đẹp, hài thêu, ngựa cưỡi, khiến mẹ con Cám nhìn thấy phải chết ghen, chết tức mà Tấm còn được vua chọn làm hoàng hậu.
Nhưng Tấm không hề đơn độc, cô luôn được giúp đỡ trong cơn hoạn nạn. Lúc bị Cám lừa lấy hết tép, Tấm chỉ còn con bống là bạn tâm tình, là nguồn an ủi. Bống bị hai mẹ con mụ dì ghẻ ăn thịt, may nhờ lòng tốt của con gà nên Tấm tìm được nắm xương bống đem chôn vào bốn chân giường, không hiểu để làm gì nhưng còn niềm hi vọng. Lần này thì sự bất ngờ to lớn đã đến với Tấm: đàn chim sẻ nhặt thóc giùm là bất ngờ; quần áo đẹp, hài thêu, ngựa cưỡi càng bất ngờ; được vua rước kiệu về cung là tột đỉnh bất ngờ. Thật ra, người xưa khi đặt chuyện đã có chủ ý hẳn hoi. Tấm bị khốn khó trong thân phận con mồ côi, trong thân phận bị áp bức, bóc lột; nhưng trước sau Tấm vẫn là người lao động giỏi giang, chịu thương chịu khó, hiền lành, tốt bụng, cho nên nhân dân muốn Tấm được hưởng hạnh phúc cao nhất. Sự đền bù đối với Tấm lần này cũng cao hơn hẳn. Bụt đã giúp Tấm. Tấm không những được đi trẩy hội với quần áo đẹp, hài thêu, ngựa cưỡi, khiến mẹ con Cám nhìn thấy phải chết ghen, chết tức mà Tấm còn được vua chọn làm hoàng hậu.
Mẹ con Cám chịu sao nổi cảnh ấy? Chúng quyết hại Tấm để giành cho được địa vị hoàng hậu cao sang. Bốn lần chúng giết Tấm: khi hái cau ngày giỗ cha, lúc Tấm đã biến thành chim Vàng Anh, lúc Tấm biến thành hai cây xoan đào rồi khung cửi. Giết Tấm lần thứ nhất là để giành lấy ngôi hoàng hậu. Giết Tấm những lần sau là để giữ vững ngôi sang ấy. Nhưng mỗi lần gây tội ác Cám không khỏi run sợ và ngày càng run sợ. Lần nào nó cũng về mách mẹ và lại được mụ ta bày đặt tất cả. Tội ác không dừng, tội ác cũng không có giới hạn. Muốn gịữ quyền lợi của mình, bọn bóc lột không chùn tay trước thủ đoạn nào, kể cả giết người, truy sát kiếp này, kiếp khác, không dứt.
Đối lại thái độ của Tấm cũng không còn nhẫn nhịn như giai đoạn trước mà là thái độ phản kháng quyết liệt để giành và giữ hạnh phúc cho mình.
Trước kia, khi gặp khốn khó, Tấm hoàn toàn bị động trước đau khổ, chỉ biết ôm mặt khóc hu hu, chờ có Bụt hiện lên cứu giúp. Tiếng khóc ấm ức ấy chứng tỏ cô ý thức được nỗi khổ của mình. Đó là thái độ phản kháng đẩu tiên. Nay ý thức đấu tranh chống lại cái ác càng về sau càng quyết liệt, không khoan nhượng. Tấm đã tự mình xử trí. Cô Tấm hiền lành, lương thiện vừa ngã xuống, một cô Tấm mạnh mẽ và quyết liệt sống dậy, trở về với cuộc đời để đòi hạnh phúc. Tấm không chịu khuất phục. Sau mỗi lần bị giết, Tấm sống lại dưới một hình hài khác. Sau mỗi lần hóa thân, cô trưởng thành hơn và nung nấu ý thức tiêu diệt cái ác. Cô không còn nhẫn nhục và dễ dàng dung tha tội ác như trước nữa.
Trước kia, khi gặp khốn khó, Tấm hoàn toàn bị động trước đau khổ, chỉ biết ôm mặt khóc hu hu, chờ có Bụt hiện lên cứu giúp. Tiếng khóc ấm ức ấy chứng tỏ cô ý thức được nỗi khổ của mình. Đó là thái độ phản kháng đẩu tiên. Nay ý thức đấu tranh chống lại cái ác càng về sau càng quyết liệt, không khoan nhượng. Tấm đã tự mình xử trí. Cô Tấm hiền lành, lương thiện vừa ngã xuống, một cô Tấm mạnh mẽ và quyết liệt sống dậy, trở về với cuộc đời để đòi hạnh phúc. Tấm không chịu khuất phục. Sau mỗi lần bị giết, Tấm sống lại dưới một hình hài khác. Sau mỗi lần hóa thân, cô trưởng thành hơn và nung nấu ý thức tiêu diệt cái ác. Cô không còn nhẫn nhục và dễ dàng dung tha tội ác như trước nữa.
Tấm hoá thành chim Vàng Anh, báo hiệu cho nhà vua biết sự có mặt của mình. Chim Vàng Anh bị giết chết, Tấm lại hóa thành hai cây xoan đào. Hai cây xoan đào bị mẹ con nhà Cám chặt làm khung cửi rồi khung cửi bị đốt thành tro, Tấm hóa ra cây thị, quả thị để trở về với đời… Cái thiện không chịu chết một cách oan ức trong im lặng mà đã vùng dậy, còn cái ác cũng tìm mọi cách tiêu diệt cái thiện. Những lần chết đi, sống lại của Tấm phản ánh tính chất gay gắt, quyết liệt của cuộc chiến đấu giữa cái thiện với cái ác. Đồng thời, nó thể hiện sức sống mãnh liệt, không thể bị tiêu diệt của cái thiện.
Khi là chim Vàng Anh, khi là cây xoan đào bị chặt đóng thành khung cửi, mấy lần Tấm cảnh cáo con em thất đức bằng những lời chẳng nhẹ nhàng chút nào: Phơi áo chồng tao, phơi lao phơi sào, chớ phơi bờ rào, rách áo chồng tao. Cót ca cót két, lấy tranh chồng chị, chị khoét mắt ra. Thái độ của Tấm từ phẫn nộ đã biến thành căm thù trước hành vi cố tình chiếm đoạt quyển lợi, không ngừng gây tội ác của mẹ con Cám.
Kiên trì đấu tranh như vậy nên Tấm đã giành được thắng lợi cuối cùng. Tấm gặp lại vua trong hoàn cảnh hết sức giản dị: tại hàng nước của một bà lão nghèo. Thú vị hơn, vợ chồng nàng gặp lại nhau nhờ miếng trầu tình duyên truyền thống, miếng trầu têm cánh phượng từ bàn tay khéo léo, dịu dàng của Tấm. Vua cho rước Tấm về cung, hạnh phúc qua bao nhiêu sóng gió nay trở lại trọn vẹn với Tấm.
Nhưng cuộc đấu tranh vẫn chưa chấm dứt. Sau bao lần hoá thân chiến đấu chống kẻ thù, Tấm trở lại với cuộc đời. Dường như Tấm hiểu rằng không thể có hạnh phúc trọn vẹn nếu cái ác còn tồn tại. Cám và mụ dì ghẻ vẫn còn đó, thắng lợi của Tấm chưa được coi là trọn vẹn. Cái chết dữ dội của Cám đã đặt dấu chấm hết cho một cuộc chiến kéo dài và phần thắng thuộc về Tấm, thuộc về cái thiện sau tất cả những cam go, cay đắng nhiều lúc tưởng chừng không vượt qua nổi.
Quan điểm dân gian là Ác giả ác báo, cho nên mới có chuyện con Cám chết bỏng, mụ dì ghẻ chết tươi. Nhân dân ta vẫn cho rằng kẻ gây tội ác thì phải gặp ác, phải bị trừng trị một cách đích đáng. Như vậy trên đời mới có công lí, mới bù lại bao nhiêu đau khổ, oan ức mà người lao động bị bóc lột phải chịu đựng đời này sang đời khác. Thực tế cuộc sống thời xưa chưa có công lí ấy nên nhân dân vẫn ước mơ mãi mãi. Mẹ con Cám đã chết, ước mơ ấy được thực hiện và mọi người nghe chuyện đều thỏa lòng.
Truyện Tấm Cảm trước tiên là câu chuyện trong khuôn khổ của một gia đình, do những mối lợi mà dì ghẻ, con chồng thường xung đột với nhau. Dân gian phản ánh tình trạng đó bằng câu ca dao:Mấy đời bánh đúc có xương, Mấy đời dì ghẻ lại thương con chồng. Tuy vậy, truyện còn có ý nghĩa sâu xa hơn, mở rộng đến phạm vi xã hội. Đó là sự xung đột giữa cái tốt với cái xấu, cái thiện với cái ác, hay nói khác đi là giữa kẻ bóc lột và người bị bóc lột. Kẻ xấu, kẻ ác, kẻ bóc lột nắm quyền hành trong tay, tha hồ làm mưa làm gió, tác oai tác quái. Người lương thiện, người bị bóc lột luôn bị đoạ đày trong đau khổ nhưng cũng không ngừng đấu tranh, có khi đấu tranh dữ dội để giành thắng lợi cuối cùng.
Truyện Tấm Cám thể hiện ước mơ công lí, ước mơ hạnh phúc. Trong cuộc đấu tranh gay go vất vả, Tấm luôn được Bụt giúp đỡ, đền bù và Tấm đã thành hoàng hậu. Thời xưa, vua được coi là người sung sướng nhất (sướng như vua), cho nên được làm vợ vua là hạnh phúc cao nhất. Trái lại, bọn xấu, bọn ác, bọn bóc lột nhất định phải đền tội và đền tội thật đích đáng. Do đó, đối với nhân dân, truyện Tấm Cám có một ý nghĩa thật tốt đẹp. Nó là niềm an ủi, là nguồn hi vọng và tin tưởng. Nó giáo dục thái độ yêu ghét rõ ràng, dứt khoát: yêu cái tốt, yêu người lao động chân chính, ghét cái xấu, ghét kẻ bóc lột, ăn bám, tàn ác.
Sự hóa thân để trở về với cuộc đời của Tấm phản ánh mơ ước về công bằng xã hội: Người lương thiện không thể chết oan mà phải được hưởng hạnh phúc, còn kẻ ác nhất định bị trừng phạt. Đồng thời thể hiện quan niệm hết sức thực tế về hạnh phúc của người lao động. Họ không tìm hạnh phúc ở cõi nào khác, mà tìm và giữ hạnh phúc thực sự ngay ở cõi đời này.
Kết thúc có hậu là biểu hiện tập trung của ước mơ. Nhân vật thiện cuối cùng đã được hưởng hạnh phúc như những gì mà trí tưởng tượng lãng mạn của nhân dân có thể hình dung được.
Cô Tấm nghèo hèn, bị ức hiếp, bị giết chết, cuối cùng đã gặp lại nhà vua, trở về cung làm hoàng hậu. Kết thúc đó cũng thể hiện mơ ước đổi đời của những người lao động nghèo. Đó là bức tranh về một xã hội lí tưởng có “vua sáng, tôi hiền”. Trong xã hội mơ ước đó, họ có thể từ địa vị bần cùng bước lên địa vị tối cao.
Hẳn có người sẽ đặt câu hỏi: Tại sao những người nhỏ bé, nghèo khổ như cô Tấm lại chiến thắng được những cái xấu, cái ác để giành lấy hạnh phúc cho mình? Đúng, cái thiện đã chiến thắng bởi nó tuy nhỏ bé nhưng không đơn độc trong cuộc chiến chống cái xấu và cái ác. Những lúc gặp khó khăn hay đau khổ, Tấm đều được Bụt giúp đỡ vượt qua. Tấm phải nhặt thóc trộn lẫn gạo ư? Đã có đàn chim sẻ được Bụt sai xuống nhặt hộ. Tấm muốn có quần áo đẹp đi xem hội ư? Bụt bảo hãy đào bốn cái lọ chôn dưới chân giường… Bụt chính là ước mơ của nhân dân lao động, là sự cứu giúp cần thiết và kịp thời để Tấm đi đến thắng lợi cuối cùng. Bụt là kết tinh của tình yêu, niềm tin và sức mạnh mà nhân dân gửi gắm. Tấm xứng đáng được nhận sự cưu mang kì diệu đó bởi cô là hiện thân của cái thiện và cái đẹp. Chiến thắng của Tấm, của cái thiện cũng chính là chiến thắng của niềm tin, ước mơ của người dân lao động sau lũy tre làng.
Suy cho cùng, chiến thắng của cái thiện là tất yếu bởi cái thiện là lẽ phải, là chính nghĩa, là kết tinh những giá trị đẹp đẽ nhất. Chiến thắng của cái thiện là chân lí của cuộc sống. Không chỉ ở Tấm Cám, bài học đạo đức về sự chiến thắng của cái thiện còn được vinh danh ở rất nhiều truyện cổ khác. Chàng Thạch Sanh nghèo khổ nhưng trung thực và tài ba cuối cùng lấy được công chúa và lên làm vua (Thạch Sanh). Anh Khoai hiền lành, chăm chỉ kết duyên cùng con gái phú ông (Cây tre trăm đốt). Sọ Dừa sánh duyên cùng cô út (Sọ Dừa). Những kết thúc có hậu đó đã ca ngợi chiến thắng rực rỡ của cái thiện. Có thể cuộc đời thực không như cổ tích bởi còn nhiều người ở hiền mà vẫn chưa gặp lành, cái thiện vẫn bị đe doạ và cái ác nhiều khi lại là kẻ mạnh, nhưng đó chỉ là biểu hiện nhất thời. Cái xấu và cái ác sẽ vẫn tồn tại song hành cùng cái thiện, song bài học về sự chiến thắng của cái thiện sẽ vẫn giữ nguyên giá trị không chỉ cho hôm qua mà hôm nay và mãi mãi về sau.
Lứa tuổi học sinh chúng ta thường phải đối mặt với những điều sai, việc xấu. Cần phải làm gì để vượt qua được những điều đó? Chúng ta hãy tự tìm cho mình một con đường thích hợp. Nên nhớ rằng không ai mang hạnh phúc đến cho ta mà chính chúng ta phải đi tìm hạnh phúc.
Cuộc sống hối hả, gấp gáp của xã hội hiện đại khiến con người nhiều khi rơi vào sự âu lo, hoài nghi, dẫn đến suy giảm niềm tin. Hãy quay về với những truyện cổ như Tấm Cám để làm sống lại niềm tin về sự chiến thắng của cái thiện. Chân lí đó vẫn đúng ngay cả trong thời điểm xã hội phân hóa mạnh mẽ và phức tạp. Chúng ta hãy dũng cảm cùng nhau đấu tranh để bảo vệ cái thiện, làm cho cuộc sống ngày một tốt đẹp hơn.
Tấm Cám là thiên cổ tích được phổ biến sâu rộng trong dân gian bởi nó đặc sắc và rất hấp dẫn, tiêu biểu cho tâm hồn lãng mạn, tinh thần lạc quan yêu đời và niềm khát khao vươn tới cái đẹp cùng điều thiện của nhân dân lao động.
